Kangal Boru Kullanım Çetveli

BAKIM, ONARIMDA VE KULLANILMASINDA UYULMASI GEREKEN KURALLAR.

 Sisteme tam anlamıyla proje kapsamında yapılıp yapılmadığı kontrol edilmelidir.  Malzemenin arazi eğimine uygun döşenmelidir.  Güneş ile temas halinde olan damla sulama boruları zamanla deformasyon gösterir. Rengini siyah olması durumundan dolayı güneş ışını yüzeyinde toplar. Bu nedenle ısınan boru genleşme gösterir.  Sistemde dere ve ya tepe noktaların yapılması gereken sanat yapılırının varlığı teknik servis tarafından kontrol edilmelidir.  PE boruların basıca dayanıklılık değerleri borunun özelliğine göre 4 atü ile 25 atü arasında değişmektedir.  Topografyası yüksek olan bölgelerde yüksek basınçlara dayanıklı borular tercih edilmeli, aksi takdirde boru deformasyon göstermektedir.  Topografyası düz olan arazilerde veya iletim hatlarında düşük basınç dayanımlı Pe borular kullanılmaktadır.  Ek parçalarında aşınma olup olmadığı arazi keşfinde kontrol edilmelidir.  İletim hattında basınçölçer aletinin (manometre) olup olmadığı da en önemli noktadır.

 KULLANIM SIRASINDA İNSAN VE ÇEVRE SAĞLIĞINA TEHLİKELİ OLABİLECEK DURUMLAR. PE boruları bilindiği üzere PE (polietilen)den mamul plastik malzemeden imal edilir. Bu malzeme geri dönüşü olan bir malzemedir. Ekonomik ömrünü doldurmuş ürünler çevre kirliliği yaratmaktadır. Şayet toplanıp bir geri dönüşüm tesisine verilmelidir.

KULLANIM HATALARI. PE borularının kullanımda genellikle hatalar araziye uygulama aşamasında meydana gelmektedir. Bu neden iyi bir proje ile araziye uygulama yapılmalıdır. Malzeme seçimi çok iyi yapılmalıdır. Bu nedenle yapılacak bir proje hatası boruların patlamasına neden olur. PE borularının içerisinde olması istenen basınç 4 atm dir. Bunların dışındaki bir işletim basıncı sistemin zarar görmesine neden olur. İyi bir proje hazırlığından sonra araziye uygulanmalıdır. Aksi takdirde borularda patlamalara neden olmaktadır. Arazi eğimi çok önemlidir. Boru hatları genellikle tesviye eğrilerine paralel döşenmelidir. Ancak buna imkan olmayan arazilerde dikte döşenebilir. Arazi uygulamasında boruları içerisinde hareket eden havanın dışarı atılmasını sağlayan vantuzların veya hava bacalarının olup olmadığına dikkat edilmelidir.

PERİYODİK BAKIM. Sulama şebekelerinde kullanılan borularda ek yerlerinde sızmanın olup olmadığı kontrol edilmelidir. Sulama sezonu başlama önce damla sulama borularında genel bir bakım yapılmalıdır. Bunlar;  Tıkanma olup olamadığı  Ek yerlerinden ayrılma var mı?  Fare benzeri haşerat tahribatı mevcut mu? Bunlara dikkat edilerek sulama başında bir kontrol yapılmalıdır. Her sulamada ise sadece sistem gezilerek ve bir deneme yapılarak tıkanıklık kontrolü yapılmalıdır.

PE BORULARININ MONTAJI. Arazinin topografyasına ve toplam enerji ihtiyacına göre projelendirilmektedir. Mühendislik hesabıyla hazırlanan bu projeler dâhilinde damla sulama borularının arazi yüzeyine döşenmesi yapılacaktır. Sistem projelerini genellikle uygulayıcı firmalar yapmaktadır. Proje hazırlanır ve firmaya ait uygulama ekibi veya teknik servis tarafından araziye uygulanacaktır. Ancak malzemenin araziye uygulanmasının kolay olması hasebiyle tüketici veya çiftçi araziye uygulama yapabilir. Yapılan bu uygulamada uygulama garantisi verilmez.

PE BORULAR TAŞIMA VE DEPOLAMA Tesisatın her türünde Polietilen boru ve ek parçaların taşınması ve depolanması önemlidir. Sertlik açısından farklı olmalarından PE boru çeşitleri için taşıma ve depolama önerileri aynıdır. Polietilen keskin objelere karşı dayanıksız olmasına karşın, hafif ve kolay taşınabilen dayanıklı, esnek bir materyaldir. Bu sebeple taşıma esnasında kesici objelere dikkat edilmelidir. Borunun dış yüzeyine yazılacak yazılar ve işaretler maksimum boru et kalınlığının %10’u geçmemelidir. Hasarlı olduğu açıkça görülen veya %10’dan daha derine yazılmış yazı veya işaretli borular uygun olmayan ürün olarak değerlendirilmelidir. Genel özelliklerine bakıldığında polietilen, düşük hava sıcaklığından etkilenmez fakat düzgün yüzeye sahip olduklarından, borular ve ek parçalar, nemli ve dondurucu havalarda kaygan olurlar. Ayrıca geniş çaplı ek parçalarda, parçalar borulardan önce hazırlanmış ise daha dikkatli olunması gerekir. Ürünler koruyucu ambalajların ile kullanılana kadar bütün olarak muhafaza edilmelidir. Ürünler açık havada uzun bir süre depolanacak ise, ultraviyole ışınlarından korunmak amacıyla üzerleri siyah branda veya siyah polietilen örtü ile örtülmelidir. Hijyenik şartlarda depolamak için boruların açıkta kalan kısımları pissu, yabancı malzeme (toprak, taş vs. )’den korunmak için örtülmelidir.

SEVKİYAT  Taşınacak yükün hacimli olması durumunda, taşıma aracının yükün yüklenecek kısmının yeterince düz ve temiz olmasına, sivri veya kesici nesnelerden uzak tutulmasına dikkat edilmelidir.  Boru ve ek parçaların yerleştirilmesi esnasında ürünlerin ısı yayan kaynakların yanına veya bitişiğine konmamasına, yağ gibi pislik bulaştırabilecek materyallerden uzak tutulmasına dikkat edilmelidir.  Ürünlerin taşınması esnasında, metal zincir veya askıların ürünlere direkt temas etmemesine dikkat edilmelidir. Polypropylenden veya naylondan yapılmış perde ayaklı askılar önerilir.  Küçük ebatlı ek parçaların taşınmasında, ek parça uçlarının birbirine sürtünüp aşındırmayacak şekilde taşınmasına dikkat edilmelidir.  Yatay sevkiyat yapılması durumunda özel düzenlemeler gerekmesi rağmen, bağ halindeki boruların sevkiyatı hem yatay hem dikey yapılabilir.

TAŞIMA VE DEPOLAMA  Çerçeve halinde ambalajı boruların vinç ile taşınması durumunda, metalik olmayan geniş askı bantları veya halatları kullanılmalıdır.  Uzunluğu 6 metreden fazla olan boruları yük taşıyıcı askı kolları arasındaki mesafe en azından boru uzunluğunun veya ambalajın dörtte biri kadar olmalıdır.  Taşıma amacıyla zincir veya kanca kullanılmamalıdır.  Taşıma ve boşaltım esnasında kol askılarının boru bağlarını ortalayacak şekilde, eşit aralıklarla yerleştirilmiş olmasına dikkat edilmelidir.  6 metre uzunluğundaki standart boruların bağ ambalajlarının forktlift yardımı ile taşınması bu boruların doğal yapıları gergince mümkündür.  Kümelenmiş boru ambalajlarının uzunluğunun 6 metrenin üzerinde olması durumunda, boşaltım esnasında en az dört kollu çatal veya kalas destekli ve uygun kol askılı vinç kullanılmalıdır. Boruların tek, tek boşaltılması halinde de aynı yöntem kullanılmalıdır. Boşaltımın düz bir zemine yapılması halinde kızak ve halat askıların kullanılması daha pratik olabilir.(Bkz. Şekil 3) Borular kesinlikle sevkiyat aracından atılarak veya hareket halindeki aracın arka kapakları açılıp, kaydırılarak boşaltılmamalıdır.

KANGAL BORULAR EMNİYET HUSUSLARI Kangal borular sarılı vaziyette iken, bir potansiyel enerji içerir, doğru şartlarda muhafaza edilmediğinde ciddi kazlara sebep olabilir. Güvenli bir çalışma ortamının sağlanması için, geniş çaplı kangal boruların tesisatı sadece konuya hâkim kişilerce gerçekleştirilmelidir. Sarılı kangal boruların açıklaması esnasında, uç kısımlarının daima kontrollü olarak açılması, tüm bağların aynı anda açılmaması gerekir. Bu tip operasyonlar içerdiğinden, bu operasyonlarda görevli kişilerin, görev esnasında kalın şapka, eldiven, güvenli ayakkabılar ve göz koruyucular gitmesi gerekir. Sevkiyat öncesinde sarılı kangal boru uçlarının yeterince güvenli muhafaza edildiğinden emin olunmalıdır. Anma Çapı dn Ortalama Dış Çap dn Dış Çap Toleransı demax Ovallik Ort. Et Kalınlığı em Et Kalınlığı Sınırları 20 20,24 20,5 0,08 1,65 1,5-2,0 25 25,83 25,5 0,10 2,15 2,0-2,3 32 32,43 32,5 0,10 2,67 2,4-2,8 40 41,07 41,4 0,54 2,92 2,4-2,8 50 50,37 51,4 1,06 3,26 3,0-3,4 63 63,32 64,5 0,18 3,39 3,0-3,4 75 75,52 76,6 0,69 4,50 4,5-5,1 90 90,86 91,8 0,99 5,44 5,4-6,1 110 110,56 112,2 0,17 6,00 5,3-6,0 PE Damlama Sulama Ana Boruları, polietilen malzemeden üretilmiş olup sulama sistemlerinde suyun iletilmesinde kullanılan daire kesitli elemanlardır. 3.2 Yüzey düzgünlük Kontrolü Çıplak gözle yapılan inceleme sonucunda; boru iç ve dış yüzeylerinin pürüzsüz ve homojen olduğu, çatlak, keskin çizgi ve kesit daralmaları gibi sistem performansını etkileyecek olumsuzluklar yer almamaktadır. 3.3 Boyut Tolerans Kontrolü PE Damlama Sulama Ana Borularının boyut kontrolü sonucunda belirlenen değerler Çizelgede verilmiştir. PE Damlama Sulama Ana Borularının Boyut Kontrolü Sonuçları -Not: Ölçüler mm ‘dir. 3.4. Isı Uygulama Deneyi (Boyca Değişim) Farklı çaplardaki PE Damlama Sulama Ana Borularının ısıya dayanıklılık deneyi sonucunda boyutça değişmenin TS 418’de belirlenen % 5 sınırında kaldığı belirtilmiştir. 3.5.Sarım Minimum İç Çap Ölçümü Kangal halinde sarılmış borularda sarımın iç çapı aşağıdaki iki kriter esas alınarak değerlendirildiğinde, bükülme ve kıvrılma gibi bölgesel deformasyon olmadığı ve minimum kangal iç çapı değerinin ortalama dış çapın (de) 18 katından küçük olmadığı belirtilmiştir. 3.6 Sızdırmazlık Deneyi Farklı çaplardaki PE Damlama Sulama Ana Borularından 9 adet numune boru alınıp sisteme bağlanmıştır. Sistemde işletme basıncının 1,5 katı basınca tabi tutulmuş ve bu basınçta bir süre bekletilmiştir. Borularının sızdırmazlık deneyi sonucunda, örnek boru malzemelerinde sızdırmanın olmadığı gözlenmiştir.

EK PARÇALAR Genellikle karton kutu veya polietilen torbalarda ambalajlanan ek parçaların taşınmasında kanca veya çengel kullanılmamalıdır. 180mm ve üzerinde ebatlardaki ek parçaların montajında kullanılacak olan kaynak makinelerin ısıtma parçaları, taşıma ve montaj esnasında dokunulmasını önlemek amacıyla basit taşıma kulplarına sahiptir. AMBARDA DEPOLAMA Taşıma esnasında tüm materyaller dikkatlice incelenmeli ve sevkiyatın depoya kabulünden önce kusurlu tüm materyaller bir kenara ayrılmalıdır. Materyallerdeki herhangi bir arıza derhal depoya kabulünden önce tedarikçiye bildirilmelidir. Aynı ürünlerin farklı tedarikçiden temin edilmesi durumunda bu ürünler birbirinden ayrı ve açıkça ayırt edilebilir bir şekilde muhafaza edilmelidir. Borular ve ek parçalar stok rotasyonlarını doğrulamak amacı ile alınan sevkiyat sırasına göre kullanılmalıdır. Üretici tarafından üretim tarihi üzerine yazılı polietilen borular ve kullanımda da eski üretim tarihli borular stok rotasyonlarını doğrulamak amacıyla ilk önce kullanılmalıdır. Mavi polietilen borular tercihen koruyucu altında depolanmalı ve kullanımına gerek duyulana dek güneş ışınından korunmalıdır. Yığın halindeki boruların sağlıklı istiflenebilmesi için firma; boru ağırlıklarını karşılayabilecek düz bir zemin sağlamalı, gerekli taşıma elemanları bulundurmalı, istif yüksekliklerini minimum tutmalı, taşıma makinelerinin kazaya sebebiyet vermeyecek şekilde rahatça manevra yapabilecekleri kendilerine tahsis edilmiş bir alan sağlanmalıdır. Taşımanın uygunluğu ve emniyeti açısından, boruların istifindeki boru kümelerinin yüksekliği 3 metreden fazla olmaması gerekir. Borulara gelebilecek deformasyonları önlemek için boru paletleri şekil 6’da görüldüğü üzere üst üste istiflenmelidir. Benzer sebeplerden dolayı, boru kangalları düz bir zeminde istiflenmeli ve her kümeden kangal sırası şöyle sıralanmalıdır. PE 100 PE 32-63  Ø20 mm için 8 kangal 7 kangal  Ø25 mm için 8 kangal 7 kangal  Ø32 mm için 7 kangal 6 kangal  Ø40 mm için 6 kangal 5 kangal  Ø50 mm için 6 kangal 5 kangal  Ø63 mm için 5 kangal 4 kangal  Ø75 mm için 5 kangal 4 kangal  Ø90 mm için 4 kangal 4 kangal  Ø110 mm için 4 kangal 3 kangal Boruların tek, tek bir araya gelerek piramit şekli oluşturularak istiflenmesi durumunda, aşağı katta kalan borular nemli havalarda deformasyona uğrayabilir. Dolayısıyla bu tip boru kümelerinin yüksekliği 1,2 metreyi geçmemelidir. Polietilen ek parçaları parmaklı raf üzerinde ve bir örtme altında muhafaza edilmelidir. Üretici firmanın kullanmış olduğu koruyucu ambalaj veya karton kutular ürünün kullanım gerekliliğine dek tam olarak muhafaza edilmelidir. Polietilen boru ve ek parçaları daima, egzoz çıkışlarından ve diğer tüm yüksek sıcaklık veren kaynaklardan uzak depolanmalıdır. Polietilen boru ve ek parçaları; yağ ile çalışan materyaller, hidrolik, gazlar, çözücülerle ve diğer yayılabilir kimyasallarla teması önlenmelidir. Polietilen boru ve ek parçaların birbirine eklemleri ile ilgili tüm özel aletler ve ekipmanlar kullanımına gereklilik duyuluncaya dek güvenli bir yerde ayrı olarak muhafaza edilmelidir. Kaynak aletlerinin ısınma kısmı çizilip zarar görmeyecek şekilde muhafaza edilmelidir.

AÇIK ALANDA DEPOLAMA Bazı önemli projelerde, çalışanlarla veya güvenlik faktörleriyle donatılmış ek bir depo kullanılabilir. Orta ölçekli projelerde veya tıkalı bir alanda çalışılması durumunda boruların ve materyallerin operasyonların yapıldığı alanlara yakın seçilmiş noktalarda depolanması sık görülen bir durumdur. Daha küçük projelerde, kırsal veya kırsal çok kısıtlı alanlarda çalışacak olması durumunda, boruların birbirine bağlanarak istiflenmesi kabul edilebilir bir durumdur. Ancak her durumda da aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir.  Tüm materyallerin ve ekipmanların hırsızlık, kaza zararları veya kirliliğe karşı güvenceye alınmalıdır.  Yayaların, özellikle çocukların ve görme özürlü insanların güvenceye alınması.  Trafiğin, inşaat ekipmanlarının, tarım makinelerinin ve hayvanların hareketi. Tüm boru depolama şekilleri, uygun zeminde, zarar verebilecek materyallerden uzak, inşaat araçları ve/veya taşıma ekipmanlarının giriş çıkışlarını rahatça yapabilecek şekilde sahanın uygun bir yerinde olmalıdır. PE boruların açık alanda birbirine bağlanarak istiflenmesi durumunda, borular arasında gereğinden fazla boşluk bırakılmamalı ve borular mümkün olduğunca bir araya getirilip, sıkıştırılarak istiflendirilmelidir. Gerekli görüldüğü takdirde, boru istiflerinin çevresine uygun uyarı işaretleri ve lambalarla detaylandırılmış koruyucu bariyerler dikilmelidir. Açık alanda uzun süre boru ve ek parçalar muhafaza edilecek ise güneş ışınlarından (ultraviyole)korunmak amacıyla üzerleri branda veya siyah polietilen örtü ile örtülmelidir.

PE BORULARININ ÜSTÜNLÜKLERİ  Herhangi bir arazi tesviyesine ihtiyaç yoktur.  Çok eğimli arazilerde dahi başarıyla uygulanır.  Tarla içi makine ve ekipmanların çalışmasını engellemez.  Renginin siyah olması nedeniyle yeşil alg yaşam ortamı oluşmaz.  Uygun projeleme yapıldığı takdirde basınç deformasyonu göstermez.  Çelik boruya göre uygulaması kolaydır.  Polyethilenden imal edilmiş ek parçaları ile veya alın kaynak makineleri ile boruların eklenmesi olduk kolaydır.